Ӧтіг ӱнінең Хакас Чирін сабландырча

В.Г.Чаптыковтың адынаң республиканың филармониязында «алтын ӱнніг» ырӌы Зинаида Аршанованың чайаачы иирі ирткен.

Концерт «Операның алтын чӱс чылы» проектке кірче. Пу проект филармонияда 2015 чылда тӧстелген. Ол тустаң піс, италия, немец паза орыс композиторларның кӧглерін истіп, чайаачы иирлернің киречілері полчабыс.

XIX чӱс чыл Италия операзының алтын тузына саналча. Кӧбізі ол чылларны композиторлар Джоаккино Россини паза Джузеппе Верди аттарынаң палғалыстырча. Ідӧк Руджеро Леонкавалло, Джакомо Пуччини, Пьетро Масканьи матап сабланғаннар. Андада Италиядағы опера искусствозы улам тилеен.

«Операның алтын чӱс чылы» чайаачы иирде пу илбек устарның опера кӧглеріне Россияның паза Хакасияның саблығ артизі Зинаида Аршанова симфоническай оркестрнең хада ариялар толдырған. Оркестрнең Хакасия искусствозының саблығ деятельі, дирижёр Вячеслав Инкижеков устаан.

Веризм стильнең пасчатхан композиторлар опера кӧглерінің темазын олаңай чуртастаң алҷаңнар. Оларның матырлары - олаңай кізілер. Джакомо Пуччининің «Богема» операзында хыныстаңар чоохталча. Кӧӧленісчеткен оолнаң хыс тың хызылып чуртааннар. Ӧӧн матыр Рудольф хоосчы полча, аның абахайы Мими - кип-азах тікчең ус. Опера тоозылчатса, Мими, чабал ағырыға хаптырып, ӱреп парча. Концертте Зинаида Аршанова «Богема» операдаң алылған абахай Миминің чооғын толдырған.

Ідӧк Д.Пуччининің «Манон Леско» операзының ӱзігін истерге хынығ полған. Анда ідӧк хыныстаңар чоох парча. Чох-чоос чуртапчатхан оол Рене де Грие абахай Манон Лескоға кӧӧленібісче. Че хыс пай чуртаснаң чуртирға сағынча, аннаңар пай казначей Жеронт де Равуарға ирге парыбысча. Че Манон аннаң хада хыныс чох чуртирға истенминче. Ол ирінең тизерге сағыныбысча. Жеронт сыйлаан аарлығ сыйыхтарны хада алып алча. Че казначей, ипчізіне чидіп, аны, оғыр тіп пыролап, харибге одырт саларға итче. Манонны Америказар ызыға ысчалар. Хынғаны Рене де Грие корабльда хада парча. Америкада абахай Манон ағырып ӱреп парча.

Чайаачы иирде ырды Зинаида Семёновна ідӧк композиторлар Р.Леонкаваллоның паза П.Масканьинің кӧглеріне балладалар паза романстар толдырған. Пістің саблығ ырды опера ӱзіктерін саңай италия тілінең сарнаан.

Антракт соонаң Зинаида Аршанова кӧрігділерге Д.Пуччининің «Мадам Баттерфляй» операзын читірген. Анда ідӧк хыныстаңар чоохталча. Кирек Японияда полча. Чиит офицер Бенджамин Франклин Пинкертон 15 частығ абахай хысты ипчее алча. Анаң пір чыл пазынаң ол Америказар тоғызы хоостыра парыбысча. Чиит ипчізі . Баттерфляй ибінде час палалығ халча. Ӱс чыл пазынаң лейтенант Япониязар пасха ипчіліг айланча. Ол Баттерфляйдаң оолағын алып алча. Сӧбірезі чох халып, часказын чідір салған ипчі, ачырғанып, позына хол салыныбысча. Концертте Зинаида Аршанова ол операның «Чио-чио-сан» ӱзігін улуғ нимес ойыннаң толдырған. Кічіг спектакльда ідӧк опера ырҷызы Наталья Фоменко паза пір кічіг оолах араласханнар.

Чайаачы иир соонаң кӧрігділер Хакасияның «алтын ӱнніг» ырҷызына сіліг чахайахтар читіргеннер. Хай піреезі кӧңнілерінең дее ӱлескен.

- Операа тың хынчам. Пу чахсы концертті кӧріп, идімхе соох ойлаан. Зинаида Аршанова - уғаа чайаачы кізі. Ол ідӧк уғаа абахай ипчі, аның ӧтіг ӱні хаҷан даа чапсытча, - теен тынағдағы ипчі Наталья Филиппова.

- Чахсы концерт полды, кӧңніме кірді. Зинаида Аршанованың ӱні ӧтіг. Ол чахсы ырлапча. Пу чайаачы иирге пісті ӧнетін хығырғаннар. Чиитте Зинаиданаң нанҷыласчаңмыс, - таныхтаан Ағбан городтың чуртағҷызы Валентина Сагоякова.

- Зинаида хада тӧреен туңмам полча. Ол уғаа таланттығ кізі, тилекейдегі хайдағ даа опера театрында сарнап полар. «Чио-чио-сан» ойынны Зина Англиязар ал чӧрген. Андада ол Хызылчарда тоғынған, - теен саблығ ырҷының пиҷезі Екатерина Чистогашева.

Автор : Татьяна ТЮТЮБЕЕВА